به ناگاه چشم باز می کنیم و می بینیم بیش از نیمی از اطرافیانمان،فیلمساز می شوند.
۱. از دیجیتال….
به ضرس قاطع می توان ادعا کرد حامل بودن القابی چون کارگردان،فیلمساز و… حس خوبی به اکثریت آدمیان معاصر می دهد
.
حال،چه میزان در چنین حس سهمگینی می توان فن آوری های تکنولوژی و انقلاب های دیجیتال و رایانه ای را سهیم دانست؟
لوکاس می گوید پیشرفت سینما به سوی دیجیتالی شدن،یک حرکت انقلابی نبوده بلکه حرکتی طبیعی سیری انقلابی بوده.درواقع همان گونه که سینما
از حالت فیلم های صامت به صدادار رسیده است و از فیلم های سیاه سفید به فیلم های رنگی رسیده ایم،دوربین های دیجیتالی و تحولات رایانه ای نیز ابزاری هستند که با آن می توان سینما و فیلم های تازه را خلق کرد.
فن آوری دیجیتال در اساس ماهیت روند فیلم سازی را ساده کرده است.دوربین های دیجیتال و فن آوری های رایانه ای و تکنولوژیک علاوه بر هزینه ی کمتر در زمان نیز بسیار صرفه جویی می کنندروند فیلمبرداری سریع تر پیش رفته و بلافاصله پس از تصویربرداری می توان مراحل تدوین را آغاز کرد.در روند فیلمبرداری،شفافیت،حق انتخاب تصاویر و تنظیم نور و …. آسان تر شده است.
دیگر تصاویر تولید نمی شوند که به دشواری ثبت شوند و تجسم یابند بلکه تصویر از ابتدا حضور دارد.تصاویری با میزان نوردهی انتخابی و رنگ های هماهنگ شده.همچنین تدوین سریع تر و هیجان انگیزتر،ضبط صدا برای تغییرات در مرحله ی پس از تولید انعطاف بیشتری می یابد و جلوه های بصری دیجیتال نیز خیره کننده می باشد.
به عنوان مثال تصاویری که صنعت سینما به دلیل وجود جلوه های ویژه مجبور بود،فیلم ظاهر شده را با کامپیوتر اسکن کرده و بعد از انجام جلوه ها مجددا به فیلم تبدیل کند،حذف شده است.علاوه بر هزینه و زمان کمتر،کیفیت فیلم نیز افزایش یافته است.بدین ترتیب که پخش دیجیتالی فیلم حتی در هزارمین نسخه ی آن مثل پخش اولیه تمیز و شفاف خواهد بود.درصورتیکه در پخش هر فیلم معمولی و ویدئویی کمی از کیفیت فیلم کاسته می شود و نسبت به پروژکتور فیلم(فیلم تاب)و موقعیت مکانی پخش،به تدریج فیلم خش پیدا می کند و کثیف می شود.
این نکته برای تهیه کنندگان فیلم حائز اهمیت می باشد.زیرا آن ها هزینه ی زیادی را برای تکثیر نسخه های پخش متحمل می شدند درحالی که با دیجیتالی شدن مواد اولیه،سنگینی و حجیم بودن فیلم، هزینه ی نقل و انتقال آن دیگر مطرح نیست و فن آوری رایانه ای کمک کرده که هزینه ی ارسال فیلم ها تقریبا نادیده گرفته شود.زیرا در چشم به هم زدنی می توان یک فیلم را به دورترین نقاط جهان ارسال نمود.
به بیان دیگر سینمای دیجیتال یک تحول از زاویه ی صنعت محسوب می شود که به جای فرایند شیمیایی از فرایند رایانه ای(صفر و یک)برای ضبط اطلاعات استفاده می کند.سینمای دیجیتال خواستار ارائه ی این حس می باشد که در روند سینمای دیجیتال هیچ چیز نامیسر نیست. به عنوان مثال صحنه ها و تصاویری که در فیلم های جنگ ستارگان(جرج لوکاس۱۹۷۷)،نابودگر۲:روز داوری(جیمز کامرون۱۹۹۱)،پارک ژوراسیک(استیون اسپیلبرگ۱۹۸۸)،چه کسی برای راجر رابیت پاپوش دوخت(رابرت زمیکس۱۹۸۸)،چه رویاهایی می آید(وینست وارد۱۹۹۸)دیده می شود بر این نکته صحه می گذارد.
رشد تحولات الکترونیک و دیجیتالی،سینما را به سمت استقلال و نگاه های فردی پیش برده است.بدین ترتیب هر فردی با استفاده از این ابزار خواستار ارائه ی خلاقیت و ساختن فیلم خویش برآمده از اندیشه های شخصی می باشد.دیجیتالی شدن سینما به نوعی قواعد تازه ای را به سینما ارائه می دهد.این قواعد جدید به سمت فردی تر شدن نگاه کارگردان و طیف مخاطبان خاص پیش می رود.
گرچه تکنیک و تکنولوژی در نگاه اول در ساختار صنعت سینمایی تغییراتی را ایجاد می کند اما در نگاه ثانویه تغییرات عمیق تری را در محتوا و مفهوم سینمایی پدید می آورد.استقلال مفاهیم در سینمای دیجیتال،واقعیت و اصالت هنر را مفهومی تازه بخشیده.
به عبارت دیگر ما از گستره ی زمان طی قرون مختلف و وقایع نگاری های تاریخی به دورانی رسیده ایم که زمان فشرده تر از قبل شده است.در جهانی زندگی می کنیم که در آن واحدهای کوچک زمان به شدت فشرده شده است.دیگر،جهان واقعی و تصویر از جهان با هم تلاقی نمی کند.
واقعیت جدید سینمای دیجیتال با نوعی زیبایی شناسی پست مدرنیسم و ویژگی های آن در ارتباط است.جهان داستانگو و اقع گرایی خاص آن(وحدت زمان و مکان و موضوع و رعایت قوانین علت و معلول در روند تکاملی سینما و دیجیتالی شدن آن کمرنگ تر شده و مرزهای کلاسیک را درهم می شکند تا جاییکه دنیایی مملو از تصاویر خاص فیلمساز و مفاهیم وی ساخته می شود.
۲. استقلال طلبی(فیلم مستقل)
عنوان سینمای مستقل به سینمای تجربی برمیگردد که در برخی موراد سینمای هنری و گاه به عنوان نیرویی مثبت بر سینمای مسلط یا جریان اصلی سینما حاکم می شود.اصولا فیلمسازان مستقل درجهت فرار از نظارت و کنترل جریان اصلی و غالب سینما حرکت می کنند و سعی دارند نگاه خلاقانه ی خود را به دور از قواعد و اسلوب مستحکم سینمای غالب بسازند.ت
کنولوژی دیجیتال این فرصت را در اختیار کارگردانان مستقل قرار داد تا با تسلط بر متن و اندیشه های مستقل و بداهه سازی خود را از سیستم فیلمسازی رایج خارج سازند
.فیلم سازان مستقل می کوشند مخاطبان خاص خود را به دست آورند.به گفته ی مایکل بیکر مدیر شرکت سونی پیکچر عامه ی مردم تشنه و مشتاق فیلم هایی هستند که متفاوت از تولیدات معمول استودیوها باشد.
فیلم های مستقل به موضوعات تازه،خلاق و اغلب دارای مضامین محدود و فردی می پردازند.سینمای مستقل اجازه ی آزمون و خطا وپرداختن ایده های کوچکتر در ابعاد اجتماعی،قومی و…. را می دهد.
۳.کوتاه شدگی(فیلم کوتاه)
می توان گفت امروزه فیلم کوتاه به مثابه ی عنصری اصلی در سینمای مستقل قلمداد می شود.با توجه به دیجتالی شدن سینمای معاصر فیلم کوتاه فیلمساز را قادر می سازد تا به ارائه ی معنا و تاثیرگذاری از طریق ایده ای خاص بپردازد.
بنابر تعریف آکادمی هنرهای سینمایی آثار زیر۴۰دقیقه فیلم کوتاه محسوب می شوند.امروزه این آثار،زمانی میانگین ۱۵دقیقه دارد.فیلم کوتاه در سینمای معاصر اهمیت بسیار یافته است. زیرا به نوعی نشان دهنده ی تفکرات شخصی کارگردان،نگاه خلاقانه ی وی،ادبیات جهانی،حاکمیت عصر دیجیتال و امکانات نرم افزاری گسترده می باشد.این امکانات در اغلب کشورها فضای ایده الی را در اختیار کارگردانان مستقل و فیلمسازان جوان قرار می دهد.
در ساخت فیلم کوتاه به دلیل محدودیت زمانی،خلاقیت،ایجاز و نشانه های خاصی که فیلمساز برمیگزیند،نقش بزرگی دارد.فیلم کوتاه با بهره گیری از ابزار و مظاهر نوآوری و تکنولوژی دیجیتال،بستری برای آثار مرتبط با فرهنگ قومی و بومی را پدید آورده است.
فیلم کوتاه از خلال استفاده از فن آوری های دیجیتال و نوآوری های تکنیکی،تمرکز اصلی خود ار بر محتوا و مضمون می گذارد و به دلیل مناسبات اقتصادی،سینمای دیجیتال،به مثابه ی مامنی برای اندیشه های هنرمند و کارگردان محسوب می شود.بدین ترتیب فیلم کوتاه می تواند دریچه ای برای بیان مفاهیمی عمیق تر و ماجرایی طولانی تر باشد
کوتاهی در فیلم کوتاه خللی به استقلال و بیان مفاهیم و اندیشه های هنرمند وارد نمی کند بلکه می تواند روزنه ای باشد برای شروع و حیاط خلوتی برای تفکرات ناب هنرمند.
حتی این “کوتاهی” خود می تواند،مزیتی باشد برای عصر صنعت زده ای که انسان ها به شی واره هایی تبدیل شده اند و زمان برایشان مهمترین عنصر سیال و محوشدنی می باشد.
با آسان شدن فیلمسازی و دیجیتالی شدن تصویربرداری و استفاده از امور رایانه ای در تدوین و … همچنین ایده در فلیم کوتاه،عامل اصلی ست که می تواند فیلم کوتاه را از دیدگاه اندیشه و محتوا مستقل ساخته و به آن شأنی که می بایست هر فیلم کوتاهی داشته باشد،برساند.
فیلم کوتاه با سرمایه و صنعت و بخش تجاری سینما ارتباط کمتری دارد و ایده ی مرکزی می بایست چنان قدرتی داشته باشد که ذات مستقل فیلم کوتاه را تامین کند.
سایر عوامل فیلم کوتاه در برابر ایده ی فیلم کوتاه مداخله گر و ثانویه محسوب می شوند.می توان گفت ایده ی اولیه ی فیلم کوتاه است که رابط همه ی اجزای فیلم و واسطه ی اصلی ارتباط مخاطب و فیلم می باشد.به هیمن دلیل فیلم کوتاه را دارای ماهیت روشنفکرانه تری می دانند زیرا تمام قدرت خود را از ایده ی اولیه می گیرد.بدین ترتیب فیلم کوتاه در ذات خود می بایست از آزادی بیان بهره جویند تا به غایت تعین یافته ی خود دست یابند که در به دست آوردن این آزادی بیان و تفکر فن آوری های دیجیتال نقش به سزایی داشته اند.
در ایران نیز همین روند در رابطه با فیلم کوتاه وجود دارد. فلیم کوتاه اغلب مورد توجه کارگردانان مستقل،هنری و فیلمسازان جوان می باشد.فیلم کوتاه در ابتدا به عنوان بستری برای آزمون و خطا و عینی کردن اندیشه های هنرمندان مطرح می شده و در سال اخیر با جشنواره های مختلف فضایی را برای ارائه ی آثار کارگردانان جوان و ناشناخته و معرفی ان ها پدید آورده است.
درواقع توجه به تکنیک های ویژه ی سینما در این فیلم ها با توجه به یکسان سازی تکنیکی دیجیتال و در دسترس بودن فراگیر آن،کمتر شده و بیشتر به سمت بیان تفکرات و تامل های کارگردان حرکت کرده است.
*کارشناسی ارشد سینما. دانشگاه هنر تهران
———————————-
منابع:
– سیچاک،وی ویان. “صحنه ی نمایش:تجسم حضور سینمایی و الکترونیکی”. مترجم:آزیتا افراشی. بیناب. ۱۳۸۲. شماره ۳ و ۴
