چاپ شده در مجله ینقد فارسی
فارغ‌التحصیل (به انگلیسی: The Graduate) فیلمی است ساختهٔ مایک نیکولز در سال ۱۹۶۷. فیلمنامهٔ این فیلم را کالدر ویلینگهام و باک هنری بر اساس رمانی به همین نام نوشتهٔ ریچارد وب نوشته‌اند. نقش‌های اصلی فیلم را آن بنکرافت و داستین هافمن بازی می‌کنند. داستان فیلم دربازهٔ بنجامین بردداک (با بازی هافمن) است که به تازگی از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده و اسیر وسوسهٔ زنی مسن‌تر از
خود، خانم رابینسون، (بنکرافت) می‌شود و در نهایت به دختر او الین (با بازی کاترین راس) دل می‌بندد.
این فیلم در فهرست ۱۰۰ فیلم برتر بنیاد فیلم آمریکا (بفا) که در سال ۱۹۹۸ منتشر شد، در رتبهٔ هفتم قرار گرفت. در سال ۲۰۰۸ این فیلم در فهرست بفا به رتبهٔ هفدهم تنزل کرد.
فارغ‌التحصیل همچنین در فهرست پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای آمریکا (تعدیل شده بر اساس تفاوت قیمت بلیط) در جایگاه ۲۱ام قرار دارد.
فارغ‌التحصیل دومین فیلم داستین هافمن و اولین نقش مهم او در سینماست.
یادداشتی بر فیلم فارغ التحصیل
برزخ میان کودکی و معصومیت و قلمرو نهادینه شده از ارزش های سنتی و خانواده و رسوم رایج و از طرف دیگر بلوغ و جنسیت به معنای رشد عقلانی و جسمانی و نشانه ای از مردانگی.این مسئله در صحنه های آب،استخر و آکواریوم و سکوت در لحظه های زیر آب نمود می یابد.
“بن” به عنوان شخصیت اصلی فیلم در چندین صحنه زیر آب و میان حباب ها و سکوتی مبهم دیده می شود.این سکوت مبهم و عرصه ی ناشناختگی و عمق استخر به نوعی عرصه ی کشف نشده ی جسمانی و روانی و ورود به دورانی جدیدی را ندا می دهد،چنانچه از ابتدای فیلم به مسئله ی آینده و مسیر پیش روی “بن” و نگرانی او اشاره می شود.
عمق آب و رفتن او به این عمق مبهم به نوعی رفتن به زیرلایه های شخصیتی ست که هنوز کشف نشده و هویتی که در مرحله ی بازیابی واقع شده است. از دیگر نشانه های برزخ میان دو مرحله ی کودکی و جوانی و گذار از این مراحل،صحنه های تاریک و روشنی ست که در طول فیلم روی آن ها تاکید می شود.صحنه های تاریکی که “بن” به عنوان جوانی موفق و فارغ التحصیل نسبت به آینده ی خود در ذهن دارد. آینده ای که تاریک است و مبهم. این تاریک با جرقه هایی روشن می شود و سپس دوباره تاریکی تکرار می شود.این تاریکی و روشنی ظاهری که در طول فیلم چندین باز تکرار می شود،خود نشانه ای ست از تردید و ابهام در این مرحله از زندگی “بن”.
می توان گفت چیزی که این فیلم را در زمره ی فلیم های مطرح و بااهمیت دهه ی ۱۹۶۰ قرار می دهد،موج جوان گرایی و جنبش های مرتبط با جوانان در این دهه در امریکا بوده است و این فیلم از کلاسیک های این سبک محسوب می شود که به مسائل جوانان،برزخ گونگی آن ها،بلوغ فکری و جسمانی،شورش و غلبه بر سنت ها،مطرح کردن احساسات و تفکرات آن ها می پردازد اما نمی توان این نکات را دور از نظر نگاه داشت. فیلم از نظر درام،کشمکش،شخصیت پردازی،ساختار و دیالوگ در حد سطحی و ضعیفی عمل می کند.
هیچ کشمکشی تا پایان فیلم میان شخصیت ها و محیط برای پیشبرد فیلم دیده نمی شود.صرفا کشمکش درونی بن به صورتی ناقص پرداخت شده است.او میان قلمروهای مختلف در جدال با خود است. میان کودکی و بلوغ،میان ارزش های سنتی و غلبه بر آن ها،میان حال و آینده،میان هوس و پاکدامنی…
فیلم در ساختار یک خطی پیش می رود و داستان فرعی برای جذابیت و کشش فیلم مطابق با داستان اصلی مطرح نمی شود.صرفا فریبی ساده انگارانه و عشقی سطحی و پر تب و تاب محور فیلم می باشد. شخصیت بن نیز با آنکه خواستار نشان دادن دوره ای مبهم از زندگی یک جوان می باشد،اما پرداخت درست و عمیقی نشده است و صرفا به نشان دادن چند نماد در صحنه های فیلم بسنده شده و به زیرلایه های روانی و جامعه شناختی اشاره ای نشده است،به هیمن دلیل مخاطب نمی تواند با بن و عشق عجولانه ای او همذات پنداری کند.
گرچه پس زمینه های اجتماعی و آموزشی و مادی زندگی “بن” نشان داده می شود اما علت یابی و دلیل درستی برای ضعف ها و خلاءهای او ارائه نمی شود و این پس زمینه ها به صورت تزئینی باقی می ماند.همچنین شخصیت های فرعی (خانم رابینسون و ایلاین )که مهمترین ویژگی شان کمک به شخصیت اصلی و برجسته کردن ویژگی های او می باشد،صرفا در حد یک ماکت اغواگر و معشوقه ای احساساتی باقی می مانند.پدر و مادر “بن”نیز به مثابه ی شخصیت های قالبی در فیلم حضور دارند که دارایی هیچ پیچیدگی نبوده و تک بعدی می باشند.
دیالوگ ها نیز درحد روزمره باقی می مانند و از پس هیچ دیالوگی به پس زمینه های شخصیتی و ویژگی های خاص شخصیت ها نمی توان رسید.درصورتیکه دیالوگ ها زمانی می توانند نقش خود را به درستی ایفا کنند که در عین عادی و طبیعی بودن،احساس و اطلاعاتی را غیرمستقیم بیان کنند و به شخصیت ها نیز پیچیدگی های خاص خود را بدهند و آن ها را از پیش افتادگی بیرون بیاورند.
در قسمت گره گشایی نیز تا حدی به رفتارهای خانم رابینسون اشاره می شود،ازدواج از روی اجبار او،هنر خواندنش در دانشگاه و از هنر متنفر بودنش و سایر رفتارهای ضد و نقیض اش… اما هرگز دلیل درستی برای رفتار اغواگرانه ی او ارائه نمی شود،حتی به طور غیرمستقیم نیز اطلاعاتی در باب رفتار او ارائه نمی شود و احساسی به مخاطب منتقل نمی شود.او ناراضی ست اما این نمی تواند علت همه ی رفتارهای او باشد.
فارغ التحصیل نامزد دریافت۷ اسکار بهترین فیلم،یهترین بازیگر مرد،بهترین بازیگر زن،بهترین بازیگر نقش مکمل زن،بهترین فیلمنامه ی اقتباسی و بهترین فیلمبرداری شد و جایزه ی اسکار بهترین کارگردانی را نیز به دست آورد!!دیالوگ”خانم رابینسون شما دارید من رو فریب می دید،اینطور نیست “از طرف انجمن امریکا به عنوان شصت و سومین دیالوگ برترین از بین ۱۰۰ دیالوگ برگزیده شد.